Ümit Burnu’na 18.yy.da Güneydoğu Asya’dan getirilen Malay asıllı köleler bölgedeki ilk Müslümanlar olarak bilinir. Bölgede din adamı vasfı taşıyan kimsenin olmaması ve hac vazifesini yerine getiren Müslümanların Vahabilik’ten etkilenmeleri sonucu ortaya çıkan karışıklıklar, bölge Müslümanlarının arasında fikir ayrılıkları çıkmasına ve bölünmelerine neden olmuştu.
Cape Town’daki dini liderler, 29 Ocak 1857′de Osmanlı hükümdarı ve Müslümanların Halifesi olan Sultan Abdülaziz’e bir mektup göndererek, bölgede yaşanan karışıklıkların çözümünde kullanılmak üzere dini kitaplar istemişlerdi. Mektubun ardından problemlerin çözüme kavuşturulması için kolları sıvayan Osmanlı Hükümdarı, bu problemlerin dini kitaplarla çözülemeyeceğini düşündüğü için Güney Afrika’ya bir İslam âlimi göndermeyi uygun bulmuştu. Bu istikamette Ahmed Cevdet Paşa’nın araştırmaları sonucu bulduğu 40 yaşlarındaki Bağdatlı Ebu Bekir Efendi 1863 yılının başında Cape Town’a gönderildi.
Cape Town’a geldiği ilk günlerden itibaren yoğun bir şekilde çalışmaya başlayan Ebu Bekir Efendi ve yanına yardımcısı olarak tayin ettiği yeğeni Ömer Lütfi Efendi, 15 gün içinde büyük bir okul açmış, Kur’an-ı Kerim öğretmeye başlamış, önemli dini kitapları, hızla öğrendiği Cava Malaycası’na çevirip, eliyle çoğaltarak öğrencilerine dağıtmıştı. Hayatını kaybettiği 1880 yılına kadar bölgede görevini sürdüren Ebu Bekir Efendi’nin beşi erkek olmak üzere toplam altı tane çocuğu olmuştu.
Ebu Bekir Efendi’nin ölümünün ardından bölgedeki faaliyetler onun öğrencileri ve Osmanlı Devleti’nin bölgeye tayin ettiği Mekkeli Arap Hocalar tarafından yürütüldü.
Ahmed Ataullah Efendi
Ebu Bekir Efendi’nin en büyük oğlu olan Ahmed Ataullah Efendi,1865’te Ümit Burnu’nda doğmuştu. Annesi Hıristiyan bir aileden gelen ve sonradan Müslüman olan Rukea(Rukiye) Maker’dı.
Ahmed Ataullah Efendi’nin bölgedeki ilk etkisi; 1886 yılında Tanu Baru İslam Mezarlığı’nın Hükümet tarafından kapatılması sonucunda çıkan Mezarlık İsyanı sırasında ortaya çıktı. Bölgede yaşanan Hanefi-Şafi tartışmaları sonucu düştükleri ayrılıklardan kurtulmaları için çaba harcayan ve henüz 20 yaşında genç bir müderris olan Ahmed Ataullah Efendi, aldığı başarılı sonuçların neticesinde bölge Müslümanlarının da sevgisini kazanmıştı.
1887 yılında Kimberley Müslümanları Londra Büyükelçiliği’ne başvurup Ahmed Ataullah Efendi’nin dini eğitmen olarak atanmasını istemiş ve Osmanlı Hükümeti’nin verdiği karar üzerine Ahmed Ataullah Efendi resmi olarak görevine başlamıştı.
1889 yılında başarılı çalışmalarından dolayı Sultan İkinci Abdülhamid tarafından ödüllendirilen Ahmed Ataullah Efendi, Kimberley Müslümanlarının başvurusunun ardından, Osmanlı Hükümeti’nin de uygun görmesi üzerine Kimberley Konsolosluğu görevine getirilmişti.
Ahmed Ataullah Efendi, 1895’de İstanbul’a dönüşü sırasında merkezi Liverpool’da bulunan Liverpool İslam Cemiyeti ile irtibata geçmiş ve Cemiyet’in Güney Afrika’da faaliyette bulunmasını sağlamak için görüşmelerde bulunmuştu.
24 Mayıs 1895 yılında Cape Town’a geri dönen Ahmed Ataullah Efendi, 1899 başlarında babasının açtığı okulun başına getirilmişti. Bölgede göstermiş olduğu hizmetler sonucunda 1899 ve 1900 yıllarında Sultan İkinci Abdülhamid tarafından tekrardan rütbe ve nişanlarla ödüllendirilmişti.
Osmanlı hariciyesinin isteği üzerine Osmanlı Mektebi Müdürlüğü’nü ve bir süredir yürüttüğü bir Mısır gazetesinin Cape Town muhabirliğini bırakıp, ailesi ile İstanbul’a gelen Ahmed Ataullah Efendi, 1901 yılının Mart ayında ailesini İstanbul’da bırakarak, konsolos tayin edildiği Singapur’a gitti.
Singapur’a tayin edilen ilk Türk Başkonsolosu olan Ahmed Ataullah Efendi, orada geçirdiği iki sene içinde gerek kendi dindaşları, gerekse o şehirde yaşayan Avrupalılar arasında büyük bir sevgi kazanmıştı. 11 Kasım 1903 tarihinde, günün erken saatlerinde bir trafik kazası sonucu hayatını kaybeden Ahmed Ataullah Efendi’nin cenazesine Sinapur’da hiçbir yabancının cenazesinde görülmeyen bir kalabalık katılmıştı. Ölümü Güney Afrika’da da büyük üzüntüyle karşılanmış, birçok basın organı Güney Afrika’daki hizmet hayatından övgüyle bahsetmişti.
Ahmed Ataullah Efendi’nin mezarı, Johor’da bulunmaktadır.
